İzlenebilirlik bir hammaddenin üreticiden, çeşitli imalat basamaklarından geçerek, tüketiciye ulaşması sürecinin kontrol altında tutulmasıdır.
İzlenebilirlik sistemi, etkin ve sürdürülebilir bir üretim için gereklidir. Verimlilik, doğruluk, görünürlük ve güvenlik sağlamakla beraber zincirin herhangi bir aşamasında üretici, tedarikçi, dağıtıcı ve perakendeciler tarafından paylaşılabilen gerçek zamanlı bilgi sağlamaktadır.
Ürünün sevkiyat tarihine, depo çıkışına, son kontrolüne, ürünün üretildiği makineye, makineyi kullanan operatöre, ara kontrollere, kullanılan ham madde ve yardımcı malzemelerin depoya girişine ve girdi kontrollerine ve hatta o hammadde ve yardımcı malzemelerin alındığı tedarikçi firmalara kadar kendi içindeki geriye dönük bütün kayıtlarını inceleyebilmektedir. Böylece varsa hatalı işlemler vb. bu sistem yardımıyla problemi rahatlıkla kendi içinde tespit etmekte ve tekrarını önleyebilmek için tedbirler geliştirebilmektedir.
İzlenebilirlik kavramı yönetim sistemleri açısından genel olarak bakıldığında bir ürün veya hizmetin geriye doğru takip edilebilir olmasıdır.
İzlenebilirlik iki şekilde olur: Lot bazında ve seri no bazında. Lot numarası (bazı kaynaklarda parti numarası diye de geçer) tek seferde üretilen ürünleri ifade eder. A makinasında, örneğin 26 Temmuz tarihinde üretilen ürünlere tek bir lot numarası verilir. Üretim adedi 500 ise, 500 adet ürünün tamamına aynı lot numarası verilir. Model numarasını, lot numarasıyla karıştırmamak gerekir. Model numarası üretim makinası ve zamanları değişse de hep aynı kalan bir numaradır, marka gibi düşünülebilir.
Diğer takip seçeneği olan seri no ise, üretilen her bir ürün için ayrı ayrı verilen bir numaradır. Ürünler aynı makine, aynı operatör veya aynı gün üretilmiş olsa da seri numaraları birbirinden farklı olur.
Lot ve seri no bir araya geldiğinde, firmanın satmış olduğu tüm ürünlerin geriye dönük izlenebilirliği sağlanmış olur. Şöyle bir örnek verelim: Arabanızla gidiyorsunuz ve lastiklerden birinde problem olduğunu fark ettiniz. Lastikleri kısa bir süre önce şişirmenize rağmen, bir süre sonra havasının indiğini fark ettiniz. Bu bir imalat hatası olduğu için, üretici firma iade alıp size yenisini verecektir. Buraya kadar problem yok…
Firma size yeni ürün verdikten sonra, eski lastikte problemin neyden kaynaklandığını anlamak için, lot ve seri no takibine ihtiyaç duyacaktır. Lot ve seri no sayesinde, ürünün hangi tarihte, hangi vardiyada, hangi operatörde ve saat kaçta üretildiğine, üretiminde hangi hammaddeler kullanıldığı gibi bilgilere ulaşabilir. Ürünün üretim prosesleri düzgün olup, kullanılan hammaddeler de sorun olmuş olabilir. Verdiğimiz örnekte de görüldüğü gibi; üretilen ürünlerin, hangi sebeplerle, iade alındığının detaylı analizi lot ve seri no takibi sayesinde olur.
Ürünlere lot ve seri numarası verirken, belli bir kural yoktur. Firma takibini yapabilecek şekilde, herhangi bir formatta lot ve seri numarası verebilir. Örnek bir lot numarası IA-23092018-001 ve seri numarası 0444232322 olabilir.
Trex DCAS yazılımı da gerek masaüstü yazılımı gerekse operatör panelde detaylı lot, seri ve barkod bazında takibe imkan vermektedir. Operatörler son derece kolay ve hızlı bir şekilde dokunmatik ekranlardan lot ve seri no seçip, barkod okutabilir. Birebir panel başında işlem gerçekleştirildiğinden, izlenirlikte hatayla karşılaşılmaz.
Panellerde, birebir ürünü üreten operatör işlem yaptığından DCAS Üretim Veri Toplama sisteminde ERP yazılımından daha detaylı izlenebilirlik takibi yapabilirsiniz.
Örnek resimler, Mert Yazılım Limited Şirketinin Trex DCAS Kullanım Kılavuzu isimli kaynağından alınmıştır.
